Turkus

Turkus to rzadki minerał z grupy fosforanów. Jego nazwa wywodzi się od Turcji i pochodzi od sformułowania „pierre turque”, co po francusku oznacza „turecki kamień”. To właśnie przez Turcję wiódł szlak handlowy z Persji i prawdopodobnie stamtąd trafił do Europy. Inna nazwa tego minerału: kalait (z greckiego „ładny kamień”) po raz pierwszy użyta przez rzymskiego pisarza Pliniusza Starszego obecnie nie jest używana. Twardość tego kamienia wynosi około 6 w skali Mohsa. Od wieków ceniony jest ze względu na piękną lazurową barwę, którą zawdzięcza obecności miedzi. Z kolei dodatek żelaza powoduje, że jego barwa staje się bardziej zielonkawa. Najbardziej pożądane turkusy to te w czystym błękitnym kolorze, najlepiej bez charakterystycznych pajęczynek limonitowych, czy wtrąceń pirytu. Spotykane są też mniej cenione odmiany kolorystyczne: żółtawe, zielonoszare, zielone.

Występowanie: Iran (dawna Persja, najpiękniejsze niebieskie turkusy), Egipt (Płw. Synaj), Chiny (jaskrawoniebieskie, rzadko spotykane na rynkach europejskich), Tybet (odmiana zielona, używana do wyrobu amuletów), Stany Zjednoczone (liczne złoża od wieków eksploatowane przez Indian), Turkmenistan, Australia, Brazylia, Polska – niewielkie ilości na Dolnym Śląsku.

Turkusy w biżuterii były popularne od tysiącleci, noszone jako amulety zdobiły królów, szlacheckich dostojników, szamanów oraz wojowników. Wierzono, że przynoszą pomyślność i zdrowie oraz chronią przed niebezpieczeństwem. Jedna z legend głosi, że turkus ostrzega swojego właściciela przed zagrożeniem zmieniając swój kolor. Przekonanie to wynikało zapewne z faktu, że minerał rzeczywiście pod wpływem światła, temperatury czy kontaktu z tłuszczami może zmienić barwę. Turkusy umieszczano również w grobowcach, aby pomagać zmarłym przejść do lepszego świata. W starożytnym Egipcie turkus był niezwykle cennym kamieniem, ówcześni Egipcjanie określali go wieloznacznym słowem „mefkat” oznaczającym radość, zachwyt i rozkosz. Wykorzystywany był między innymi do ozdabiania pośmiertnych masek władców, urn ceremonialnych, czy grobowców. Słynna pogrzebowa maska faraona Tutanchamona,  ważąca aż 11 kg, wykonana była z litego złota oraz aplikacji z obsydianu, kwarcu, lapis lazuli oraz turkusu. Można ją podziwiać w  Muzeum Egipskim w Kairze. Turkusy cenili również mieszkańcy obu Ameryk. Znany był prekolumbijskim cywilizacjom Mezoameryki oraz rdzennym mieszkańcom Ameryki Północnej, gdzie wyrabiano z niego ozdoby, biżuterię, rzeźby oraz maski. Aztekowie wierzyli, że przybył na ziemię z niebios jako dar bogów dlatego chętnie łączyli turkus ze złotem i innymi minerałami takimi jak  kwarc, jadeit, koral, czy malachit tworząc mozaiki na rytualnych maskach, broni (noże, tarcze) czy zdobiąc stroje kapłanów. Udostępniona przez Brytyjskie Muzeum Maska Tezcatlipoca, uważanego przez plemiona azteckie za stwórcę, została wykonana na prawdziwej ludzkiej czaszce i ozdobiona mozaiką z kamieni – czarnego węgla oraz turkusu. Przez tysiąclecia turkus był nawet narodowym kamieniem Persów. Używano go do ozdabiania wszystkiego od uprzęży dla koni, przez przedmioty codziennego użytku aż po budowle religijne i narodowe. Wpływy Persów przeniosły się z kolei na sztukę indyjską, a następnie mongolską. Turkusy chętnie łączono ze złotem oraz cennymi kamieniami szlachetnymi:  diamentami oraz rubinami. Do Europy kamień został sprowadzony Jedwabnym Szlakiem przez tureckich kupców. Imponującą kolekcję turkusów zdobył Jan III Sobieski, zwyciężając pod Wiedniem a jego trofea można dziś oglądać w Skarbcu Katedralnym na Wawelu. 

Turkus nazywany jest „kamieniem zwycięzcą”, pomaga pokonywać trudności zapewniając zwycięstwa zarówno na polu zawodowym jak i prywatnym. Ze względu na swoją barwę określany jest także „kamieniem niebios” od wieków kojarzonym z oczyszczeniem, spokojem i mądrością. Sprzyja analitycznemu myśleniu, stymuluje kreatywność oraz pobudza wyobraźnię. Jest symbolem hojności, szczerości i oddania. Chroni przed złym losem i wypadkami - niegdyś szczęśliwy kamień dla jeźdźców, dzisiaj polecany współczesnym kierowcom, którym wzmacnia refleks za kierownicą.

Według medycyny niekonwencjonalnej turkus posiada również właściwości lecznicze. Ponoć łagodzi stany depresyjne, przyspiesza proces regeneracji organizmu, korzystnie wpływa na układ oddechowy, oraz wzmacnia płuca i serce.

Astrologicznie polecany dla znaku Wodnika, Ryb oraz Strzelca.