Szafir

Szafir - z języka greckiego sappheiros czyli niebieski, to zjawiskowo piękna odmiana korundu, najtwardszego po diamencie minerału na świecie. Jest on także jednym z najbardziej cenionych i pożądanych kamieni jubilerskich, jednym z „czterech szlachetnych klejnotów”, w których skład wchodzą również: rubin, szmaragd i diament. Szafir to nie tylko kamień ozdobny – dzięki swoim właściwościom ma również zastosowanie przemysłowe. Korzysta z niego przemysł precyzyjny, jest wykorzystywany do tworzenia endoprotez, jako część laserów czy materiał na igły do gramofonów.

Niebieski jest najbardziej tradycyjnym i klasycznym kolorem szafiru, może występować w wielu odcieniach od intensywnego granatu przez lodowo niebieski, lazur, aż po jasny błękit. Najbardziej pożądany, cenny ale i niezwykle rzadki jest intensywny, bogaty, czysty kolor niebiesko chabrowy. Nie mniej cenione są także kamienie w kolorze królewskiego błękitu, tzw.: royal blue. Szafiry występują także w wielu innych kolorach z wyjątkiem czerwonego korundu, który jest klasyfikowany jako rubin. Choć często też przybiera barwę tradycyjnie zarezerwowaną dla rubinu: jednak różowymi szafirami zwykle nazywa się te odmiany korundu w odcieniach różu i czerwieni, których barwa nie jest aż tak nasycona jak w przypadku rubinów. Szafiry mogą też być purpurowe, pomarańczowoczerwone lub żółtopomarańczowe, bywają także szare, brunatne i czarne, bezbarwne lub białe (leukoszafir), fioletowo niebieskie, fioletowe, a także zielononiebieskie i zielone. Kolory szafirów są wynikiem śladowych zanieczyszczeń minerału tj. : magnez, chrom, wanad, tytan, żelazo. Barwniki występujące w niebieskich szafirach to zazwyczaj żelazo i tytan. Obecnie większość szafirów jest podgrzewana w celu poprawy i wzmocnienia koloru, a nieogrzewane kamienie na dzisiejszym rynku należą do rzadkości.
Szczególnie pożądaną odmianą kolorystyczną szafiru jest Padparadża (Padparadscha), którego oryginalna nazwa pochodzi z języka syngaleskiego i oznacza  kwiat lotosu. Kamień ten charakteryzuje się niezwykle interesującą pomarańczoworóżową barwą, za sprawą której jest wyjątkowo poszukiwany. Jest też niezwykle rzadki – okazy o takim kolorze początkowo wydobywano tylko na Sri Lance, obecnie bywa spotykany także w Wietnamie oraz niektórych krajach Afryki Wschodniej. Cena doskonale wykształconego kryształu padparadży może być większa nawet od wysokiej jakości diamentów, rubinów i szmaragdów.
Ciekawą cechą szafirów jest dwubarwność – okazy prezentujące dwa lub więcej kolorów nazywa się szafirami arbuzowymi.  Znane są też odmiany wykazujące asteryzm (szafir gwiaździsty).

Występowanie: Szafir występuje w niewielu miejscach na świecie. Trzy najbardziej znane regiony niebieskiego szafiru to Kaszmir, Birma i Sri Lanka. Inne cenione źródła pozyskiwania szafiru to Tajlandia, Kambodża, Rosja, Zimbabwe i Madagaskar, pozostałe to Australia, USA, Kanada, Wietnam, Laos, Tanzania, Kenia, Namibia, Zambia, Mozambik, Rwanda, Malawi, RPA, Kongo, Kolumbia i Brazylia. Białe i przezroczyste szafiry występują również w Polsce, a dokładnie na Dolnym Śląsku.

Od starożytności przypisywano mu magiczne właściwości. Przez Persów uznawany był za kamień nieśmiertelności i wiecznej młodości. Egipcjanie i Rzymianie uważali go za kamień  sprawiedliwości i prawdy. W średniowieczu wierzono, że szafiry oddalają złe duchy i uroki.  W Starym Testamencie szafir pojawia się między innymi jako jeden z kamieni szlachetnych zdobiących napierśnik Aarona. Niebiański błękit szafiru symbolizował czystość i szlachetność, cechy przypisywane bogom i władcom. Dlatego był kamieniem królów a  także duchowieństwa. W XIII wieku papież Innocenty II wydał dekret nakazujący noszenie pierścieni z szafirem wszystkim biskupom, by chroniły ich przed złymi wpływami a kilkaset lat później papież Grzegorz XV ogłosił szafir kamieniem kardynałów. Szafir występuje w najsłynniejszych kościelnych i królewskich insygniach, takich jak rosyjskie klejnoty koronne czy brytyjska korona państwowa. Współcześnie szafiry zyskały popularność, gdy książę Karol podarował księżnej Dianie szafirowy pierścionek zaręczynowy, który  obecnie nosi księżna Cambridge, Kate Middleton.
W wielu światowych muzeach można podziwiać wyjątkowe ze względu na kolor, kształt i wielkość okazy szafirów.  W Smithsonian Institution w Waszyngtonie można podziwiać między innymi Gwiazdę Bombaju  -  liczący 182 karaty  szafir gwiaździsty, który w latach 20-tych XX wieku został podarowany słynnej aktorce Mary Pickford. Jego nazwa zainspirowała nawet producenta wysokogatunkowego ginu Bombaj Sapphire.
Innym sławnym szafirem gwiaździstym jest australijska Czarna Gwiazda Queensland: 733-karatowy okaz czarnego szafiru (największy na świecie!), którego historia, pełna zaskakujących zwrotów akcji, nadawałaby się na scenariusz filmu. Kamień został znaleziony w okolicy domu przez pewnego chłopca i przez długi czas służył jako blokada drzwi w domu jego właściciela. Dopiero po wielu latach znajomy szlifierz kamieni wydobył cały drzemiący w nim potencjał, a przepiękny kaboszon zrobił zawrotną karierę – miała go na sobie także królowa popu, Cher.
Z kolei szafir Bismarck wydobyty na Sri Lance, swą nazwę zawdzięcza hrabinie Monie von Bismarck, która przekazała go do Muzeum Smithsonian w 1967 roku. Sama weszła w jego posiadanie w 1926 roku podczas podróży poślubnej. Dziewięć lat później kazała umieścić kamień w naszyjniku Cartiera wykonanego z platyny i brylantów.
Kolejny słynny szafir Blue Belle of Asia to olbrzymi, 400- karatowy okaz wydobyty w Sri Lance na początku XX wieku. Jest czwartym co do wielkości szafirem na świecie. Jest też jednym z najbardziej chronionych klejnotów na świecie z uwagi na niepowtarzalny, pawi kolor i niespotykaną w tak dużych kamieniach przezroczystość. Do 2014 roku przechowywany był w sejfie kamieni szlachetnych w Wielkiej Brytanii. Później osadzono go w naszyjniku i sprzedano za 22 miliony dolarów.
W Polsce jedne z najpiękniejszych szafirów zdobią przechowywany w Skarbcu Katedry Wawelskiej relikwiarz na głowę św. Stanisława , który  co roku można zobaczyć podczas procesji, która przechodzi ulicami Krakowa. Szafirowe inkrustacje można zobaczyć także w pierścieniu burmistrzów krakowskich. Ośmiokątne szafirowe oczko pierścienia ozdobione jest herbem Krakowa wykonanym we wklęsłym reliefie. Pierścień był symbolem władzy burmistrza oraz służył jako pieczęć miejska.

Według buddystów szafir jest talizmanem przyjaźni, pokoju oraz małżeńskiego szczęścia. Uznawany jest za symbol miłości, czystości i prawdy, dlatego często zdobi pierścionki zaręczynowe. Dodatkowo pomaga w spełnianiu marzeń, oraz zapewnia dobrobyt i dostatnie życie.
Przypisuje się mu moc leczenia wielu chorób. Ponoć zwalcza choroby nerek, dróg moczowych i pęcherza. Pozytywnie wpływa też na choroby serca, skóry, w przeszłości przypisywano mu nawet zdolność leczenia trądu.
Szafiry poleca się zodiakalnym Bykom, Pannom, Wagom, Strzelcom, Wodnikom i Rybom.