Opal

Opal –jest kamieniem zaliczanym do grupy mineraloidów, które w przeciwieństwie do minerałów nie mają struktury kryształu. W jego składzie znajdziemy dwutlenek krzemu oraz wodę co czyni go stosunkowo miękkim kamieniem szlachetnym (5.5- 6.5 w skali Mohsa).

Nazwa kamienia pochodzi prawdopodobnie od sanskryckiego słowa „upala” czyli „drogi kamień”, „kamień szlachetny” lub od słów: greckiego „opallios” i łacińskiego „opalu” – „widzieć zmianę”; nawiązujących do jego zmiennej barwy.

Dowody Archeologiczne wskazują, że opal został wydobyty po raz pierwszy w Virgin Valley w Ameryce Północnej ponad 10 000 lat temu i wykorzystany w artefaktach w Kenii 6 tysięcy lat temu. Mniej więcej w tym samym czasie Aztekowie wydobywali opal w Ameryce Południowej i Środkowej. W Australii został odkryty w Lightning Ridge w Nowej Południowej Walii pod koniec lat 80. XIX wieku, a pierwszy szyb wykopano w 1901 lub 1902 roku.

Miejsca występowania: Australia ( Queensland, Nowa Południowa Walia - głównie okręg Lightning i złoże White Cliffs) oraz Australia Południowa (w dwóch okręgach: Coober Pedy i Andamooka pozyskuje się ponad 90% światowej produkcji opali mlecznych). Drugim światowym producentem szlachetnych opali mlecznych i czarnych jest Brazylia (okręg Piaui). Natomiast Meksyk jest światowym liderem w wydobyciu opali ognistych (stany Hidalgo, Querétaro, Guerrero i Chihuahua). W pozostałych krajach (USA, Honduras, Kazachstan, Rosja, RPA, Słowacja, Rumunia) opale szlachetne są rzadkie lub silnie spękane.

W Polsce – występują tylko nieszlachetne opale, głównie na Dolnym Śląsku, w Karpatach oraz w okolicach Zawichostu i Chełma.

Najlepsze opale nadające się do zastosowania w biżuterii wydobywane są w Australii i stanowią aż  95% światowego rynku. Nic więc dziwnego, że opal jest oficjalnie kamieniem szlachetnym tego kraju. Podczas pierwszej w historii wizyty królowej Elżbiety II w Australii, w 1954 roku, brytyjska monarchini otrzymała w prezencie naszyjnik z opali wydobytych w Coober Pedy.

 W ostatniej dekadzie bardzo na znaczeniu zyskały także opale etiopskie. W 2008 r. odkryto tam nowe złoża opalu, który z czasem zyskał taką samą popularność jak opale australijskie.

Charakterystyczne dla opali są takie zjawiska optyczne jak: opalizacja, opalescencja, efekt kociego oka czy asteryzm (smugi światła powodują świetlisty efekt gwiazdy). Chociaż opal opalizujący jest najbardziej popularny, występują też inne rodzaje opalu, mniej znane, szeroko jednak stosowane w jubilerstwie. Do takich opali należą opale mleczne, których kolorem dominującym jest biały, czy opale czarne. Największym odkryciem ostatnich lat jest opal różowy, wydobywany w Peru.

Opale dzielimy na:  opale szlachetne połyskujące, opale ogniste i opale zwyczajne.

Opale szlachetne – wykazują grę barw (opalescencję). Wśród najbardziej charakterystycznych opali szlachetnych możemy wyróżnić:

opal biały – opal o bardzo jasnej barwie, wykazujący grę barw, nazywany niekiedy mlecznym (tak jak w przypadku jednej z odmian opalu zwyczajnego),
opal arlekinowy – czerwonawy, z plamkami; posiada oryginalne, barwne wzory,
opal matrycowy (matrix) – opal wrośnięty w skałę macierzystą, zazwyczaj w postaci pasma (warstwy),
opal kryształowy – wykazuje czerwone refleksy świetlne na mlecznym tle,
opal czarny – wbrew nazwie odmiana ta zawiera też opale ciemnozielone i ciemnogranatowe,
opal jelly – o odcieniu niebieskawym i/lub szarym,
opal girasol – przezroczysty i prawie bezbarwny, z niebieską poświatą.

Opale zwyczajne (pospolite) – nie wykazują gry barw, mogą być zarówno przezroczyste (zwane hialitem), jak i zupełnie nieprzepuszczające światła. Występują w wielu atrakcyjnych odmianach kolorystycznych.

Opale ogniste - To odmiana, w której dominuje odcień czerwony, pomarańczowy oraz żółty i właśnie takimi ognistymi odcieniami mienią się w trakcie obracania.

Słynne opale

Jednym z najsłynniejszych opali jest znaleziony w Australii  "Virgin Rainbow" mierzący 63.3 mm długości i od 13.3 mm do 14.3 mm szerokości. Ukazuje on zmienne, w zależności od oświetlenia, błyski we wszystkich kolorach tęczy. Ten wyjątkowy okaz jest opalizowanym rostrum belemnita, wymarłego morskiego głowonoga (podobnego do współczesnej kałamarnicy) a jego wartość  szacuje się na milion dolarów.

Kolejny słynny opal również pochodzi z Australii. „Aurora Australis” - to jeden z najcenniejszych wydobytych okazów czarnego opalu. Odkryty został w 1938 roku, waży 180 karatów i mieni się kolorami zorzy polarnej (stąd jego nazwa).

Z kolei największy na świecie opal o wadze 17 tys. karatów, czyli 3450 gramów, odkryty został w 1956 roku. Na cześć odbywających się wtedy igrzysk w Melbourne został nazwany "Olympic Australis".

„Andamooka” – zdobi on naszyjnik należący jeszcze niedawno do królowej brytyjskiej. W stanie surowym ważył 933 karatów. Obecnie, po oszlifowaniu jego waga wynosi 250 karatów. Jego nazwa odnosi się do miejsca wydobycia;

„Burning of Troi” – Upadek Troi znaleziony w XVIII wieku na terenie Słowacji. Stanowił cenny podarunek Cesarza Napoleona dla ukochanej Józefiny. Obecnie znajduje się w muzeum w Wiedniu. Po oszlifowaniu waży on 250 karatów. W stanie surowym ważył około 900 karatów;

Rys Historyczny

Od wieków opal określany jest „ojcem wszystkich kamieni” i jak większość kamieni szlachetnych, stanowił niezwykłą rzadkość, a co za tym idzie, był niezwykle drogocenny. Odkryto go stosunkowo późno, jednak wiadomo, że kamień ten był dobrze znany Rzymianom, którzy sprowadzali go z Indii czy Dacji (tereny dzisiejszej Rumunii). Stosowany był do wytwarzania drogiej biżuterii, na którą mogli sobie pozwolić jedynie najzamożniejsi, najczęściej władcy. Również w  średniowieczu opal był kamieniem, którego posiadaniem cieszyć się mogli członkowie rodów królewskich.

Co najmniej od XI wieku działały kopalnie wyjątkowej klasy opali szlachetnych na terenie ówczesnych Węgier, a dzisiejszej Słowacji. Kopalnie te istniały do 1920 r., a wiele opali węgierskich zostało włączonych w skład klejnotów cesarskich Habsburgów w Wiedniu.

Opale w Kulturze

Na przestrzeni dziejów, opale  miały różnorodne i ewoluujące znaczenie kulturowe oraz symboliczne. W niektórych kulturach uważano je za symbol szczęścia i ochrony podczas gdy w innych kojarzono je z pechem i przesądami.

Przez rdzenne społeczności Australii, zwłaszcza australijskich Aborygenów, opale uważane były za kamienie święte, a ich kolory reprezentowały różne elementy duchowe. Osobom kroczącym ścieżką rozwoju duchowego miały pomagać w kolejnych etapach drogi jako amulet i przewodnik.

Aborygeni wierzyli, że opale powstały, gdy stwórca zszedł po tęczy na Ziemię, niosąc ludziom wieść o pokoju. W miejscu, gdzie jego stopy dotknęły  Ziemi, kamienie ożyły mieniąc się wszystkimi kolorami tęczy.

Starożytni Grecy oraz Rzymianie cenili opale na równi z diamentami, wyrabiali z nich ozdoby, biżuterię i amulety. Uważali,  że gromadzą one piękno i barwy wszystkich innych kamieni szlachetnych. Wierzyli także, że są darem niebios, który spadł na ziemię w świetlnych błyskach. Przypisywali im dar przewidywania przyszłości i proroctwa.

Z kolei na Bliskim Wschodzie wierzono, że opale spadały z nieba podczas burzy z piorunami, niosąc ze sobą błyskawice. Ceniono je i czczono wierząc w ich moc ochrony przed złem.

Przez całe średniowiecze (V–XIV wiek) opal był znany jako „ophthalmios”, co oznaczało kamień oka, co wynikało z powszechnego przekonania, że jest korzystny dla oczu.

Niestety pod koniec XVIII i XIX wieku, opal popadł w niełaskę, gdyż zaczęto go kojarzyć z zarazą, głodem  a także upadkiem monarchii. Podczas gdy Europę nawiedzała Czarna Śmierć, krążyły pogłoski, że opal noszony przez pacjenta płonął kolorem, a następnie tracił swój cały blask po jego śmierci.

Istnieje również opowieść o przeklętym opalu, który król Hiszpanii Alfons XII otrzymał w  pierścieniu od pewnej mściwej hrabiny, o którą wcześniej zabiegał. Po wręczeniu go swojej żonie, ta niespodziewanie zmarła. Pierścień przechodził z rąk do rąk w rodzinie, a każdy nowy właściciel również umierał w tajemniczy sposób. W końcu król zdecydował się sam go nosić i również zmarł w krótkim czasie. Chociaż cholera osiągnęła wówczas status epidemii, zabijając ponad 100 000 osób ze wszystkich warstw społecznych, wielu obwiniało za te zgony ów przeklęty pierścień z opalem.

Dziś opale kojarzą się przede wszystkim z kreatywnością oraz inspiracją. Uważa się, że wzmacniają intuicję i wyobraźnię, przynoszą szczęśliwe sny oraz poprawiają pamięć. Opal pomaga także równoważyć nasze emocje, skutecznie uspokaja, łagodzi depresję, apatię oraz pozwala wydobyć nasze wewnętrzne piękno, rozbudzając w nas radość życia i optymizm.
Według medycyny niekonwencjonalnej  działa korzystnie na system nerwowy, wspomaga serce, oraz poprawia ostrość wzroku.

Opal jest kamieniem osób urodzonych w październiku, w szczególności sprzyja zodiakalnym Wagom, Koziorożcom, Strzelcom i Skorpionom.  Ponadto wręczany jest z okazji 14. rocznicy ślubu oraz jako prezent, który ma symbolizować miłość, wierność i nadzieję.